Van’a özgün bir koyun ırkı olan Norduz Koyunu’nun nesli halen tehdit altında. Son yıllarda koruma amaçlı yapılan çalışmalarda önemli mesafeler kat edilmiş olsa da tehdit halen revam ediyor.
VAN HABER – Van’ın Gürpınar ilçesindeki Norduz yaylaları, yüzyıllardır bölge halkının geçim kaynağı olan ve yalnızca bu yörede yetişen Norduz koyununa ev sahipliği yapıyor. Et ve süt verimiyle öne çıkan, iri yapılı ve 13 kaburgalı nadir koyun ırklarından biri olan Norduz Koyunu, Türkiye’nin korunması gereken yerel gen kaynakları arasında yer alıyor.
Köy boşaltmaları ile sayısı 12 bine düştü
1990’lı yıllarda köy boşaltmaları sonrasında üreticilerin göç etmesi ve kontrolsüz melezleme nedeniyle 2000’li yıllarda Norduz koyunu sayısının ciddi biçimde azaldı. 2008’lerde yapılan araştırmalarda sürü sayısının 12 bin civarına düştüğü belirtilmişti. Bu süreçte saf hatların kaybolması, ırkın yok olma riskiyle karşı karşıya kalmasına yol açtı.
Desteklemelerle sayının arttırılması hedeflendi
Van’ın önemli değerleri arasında yer alan Norduz Koyununun sayısının hızla düşmesi ve yok olma ile karşı karşıya kalması kimi tedbirlerin alınmasını zorunlu kıldı. Devlet destekleri, yerel projeler ve yetiştiricilere sağlanan teşvikler sonrasında Norduz Koyunu popülasyonu yeniden artış göstermeye başladı. Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre son dört yılda sayıları 20 binden 45 bine çıktı. Bu gelişme, ırkın tamamen kaybolmasının önüne geçilse de uzmanlara göre Norduz Koyunu hâlâ korunmaya muhtaç bir yerel değer.
Norduz Koyunu özellikleriyle dikkat çekiyor
Norduz Koyunu, uzun bacaklı ve iri yapılı olmasıyla dikkat çekiyor. 13 kaburgaya sahip olması, et verimini artıran özel bir anatomik özelliği olarak öne çıkıyor. Kombine ırk özelliği taşıyan Norduz Koyunu, et üretiminde verimli olmasının yanı sıra süt ve yapağı için de değerlendiriliyor. Bölgenin sert iklimine ve kısıtlı otlak koşullarına yüksek uyum sağlaması, üreticiler için büyük avantaj sunuyor.
Akademik Çalışmalar ve Koruma Programları
Yüzüncü Yıl Üniversitesi başta olmak üzere birçok akademik kurum, Norduz koyunu üzerine morfolojik, genetik ve verimlilik araştırmaları yürütüyor. Çalışmalar, saf hatların korunması ve soy kütüğü sisteminin geliştirilmesi için bilimsel bir temel oluşturuyor. Ayrıca genetik materyalin kayıt altına alınması, koç seçimi ve dondurulmuş sperm bankalarının kurulması gibi adımlar da ırkın gelecek kuşaklara aktarılmasında kritik rol oynuyor.
Norduz Koyunu markalaşmayı bekliyor
Bölgede yaşayan yetiştiriciler, Norduz koyununun coğrafi işaret alarak markalaşmasını ve ürünlerinin katma değerinin artırılmasını istiyor. Hem etinin lezzeti hem de sütünden elde edilen ürünlerin kalitesi, Norduz Koyununu yalnızca Van için değil Türkiye için de önemli bir potansiyel haline getiriyor. Üreticiler, “Ekonomik değer kazandırılırsa köylülerimiz bu ırkı korumaya daha fazla istekli olur” görüşünde birleşiyor.
