1980’li yıllarda Van’da açılan ve hem istihdama hem de üretime büyük katkı sağlayan fabrikalardan günümüzde neredeyse eser kalmadı.
2000’li yıllardan itibaren teker teker kapanan fabrikalar, sadece üretimi durdurmakla kalmadı, aynı zamanda işsizliği de artırdı.
Ekonomik kriz ve gıda ürünlerindeki dengesizliklerin arttığı bu dönemde, kapanan fabrikaların önemi bir kez daha gündeme geldi.
Şehrivan Gazetesi’ne konuşan Saadet Partisi Van İl Başkanı Özay İlhan, geçmişte Van’ın üretim gücüne dikkat çekti.
İlhan, Deri ve Kundura Fabrikası, Şeker Fabrikası, Van Süt, Van Yem ve Et Balık Kurumu gibi tesislerin yıllarca kente hem istihdam hem ihracat sağladığını hatırlatarak, “Van’ın kaybettiği üretim kapasitesini yeniden kazanması şart. Kapanan fabrikalar yeniden kurulmalı, şehir üretimle ayağa kalkmalı” dedi.
Van’da ekonomik üretimin zayıflaması, genç işsizliğini artırırken, şehirde yeniden sanayi yatırımı yapılması talebi giderek büyüyor.
Başkan İlhan: Van Bir Dönem Üretimle Anılıyordu
Van’ın sanayi tarihine ışık tutan Başkan İlhan, kentteki ilk sanayi adımlarının 1970’li yıllarda atıldığını belirterek, “Van, bir dönem gerçekten üretimle anılıyordu. 1976 yılında dönemin Sanayi Bakanı Necmettin Erbakan öncülüğünde Deri ve Kundura Fabrikası’nın temeli atıldı. Aynı dönemde Erciş’te Şeker Fabrikası, İskele yolu üzerinde Van Süt ve Van Yem, Erciş yolu üzerinde ise Et Balık Kurumu kuruldu. Bu fabrikalar, sadece üretim yapmakla kalmadı; Van’ın ekonomisini şekillendirdi, tarım ve hayvancılığı teşvik etti. Çiftçi ürünü fabrikalara satabiliyor, hayvanlarının derisiyle ayakkabı üretebiliyordu. Kısacası, üretimle kalkınan bir ekosistem vardı. Ancak zamanla bu sistem bilinçli veya plansız şekilde yok edildi. Bugün geriye sadece boş arsalar ve hurdaya dönmüş tesisler kaldı” dedi.
Van’ın Sanayi Hafızası Yok Oldu, Önemli Fabrikalar Bir Bir Kapandı
İlhan, o yıllarda yapılan yatırımların kentin geleceğini dile getirerek, “Deri ve Kundura Fabrikası 1981 yılında 492 kişiyle çalışmaya başladı. O dönem Van’ın nüfusu bugünkünün 15’te 1’i kadardı. Sadece bu fabrika bile yüzlerce aileye ekmek sağlıyordu. Van Yem ve Van Süt Fabrikası da aynı şekilde büyük istihdam sağlıyordu. Et Balık Kurumu ise Türkiye’nin en modern tesislerinden biriydi. Depremden sonra çalıştırılmadı, içindeki malzemeler hurdaya döndü. Bu fabrikaları topladığınızda binlerce kişiye iş imkânı sunuluyordu. Yani Van, bir dönem üretim ve istihdam merkeziydi. Bugün o dönemi hatırladığımızda, ne kadar büyük bir kayıp yaşadığımızı daha iyi görüyoruz” ifadelerini kullandı.
Bu Fabrikaların Kapanması Van’ın Kaderini Değiştirdi
Fabrikaların Van ekonomisinde adeta lokomotif görevi üstlendiğini aktaran İlhan, fabrikaların kapanmasıyla Van’ın kaderinin değiştiğinin altını çizerek şunları söyledi:
“Kundura Fabrikası, Van’ın dış dünyayla bağını simgeliyordu. Yıllık üretim hedefi 10 milyon çiftti ve üretilen ayakkabılar Güney Kore’ye kadar gönderiliyordu. Bu, sadece yerel ekonomi değil, Van’ın ihracat kapasitesi açısından da büyük bir başarıydı. Fabrika kapandıktan sonra Van, üretimden tamamen koptu. Bugün ayakkabı, deri ve benzeri ürünlerde Van’ın adını duyuracak bir tesis yok. Oysa bu şehir, sınır kenti olmasına rağmen avantajlı bir konumdaydı; hem doğudan batıya hem de batıdan doğuya göç alıyordu. Ama istihdam alanları yok edilince, Van’ın cazibesi de azaldı. Bu fabrikaların kapanması Van’ın kaderini değiştirdi.”
“Van Yeniden Üretim Kenti Olabilir”
Kentteki organize sanayi bölgesinde çok sayıda işletme bulunduğunu ancak istihdam oranının düşük olduğunu belirten İlhan, “Van Organize Sanayi Bölgesi’nde çeşitli işletmeler var, ancak burada çalışanların sayısı geçmişteki beş fabrikan toplamından az. Çağrı merkezlerini saymazsak, istihdam neredeyse yok denecek seviyede. Van’da yeniden bir kundura fabrikası kurulabilir. Bunun için tek gereken irade. Fabrika kurulduğu anda yüzlerce kişi doğrudan işe girecek ve yan sanayiler de hareketlenecek. Van’ın kaybettiği üretim kapasitesini yeniden kazanması şart. Bunun için siyasi irade, yatırımcı cesareti ve yerel destek gerekiyor” şeklinde konuştu.
Başkan İlhan’dan Çağrı: Sanayinin Yeniden Ayağa Kalkması, Van’ın Kaderini Değiştirir
Van’ın sanayi mirasının unutulmaması gerektiğini vurgulayan İlhan, sözlerini şöyle tamamladı: “Sanayi olmadan kalkınma olmaz. Van’ın genç nüfusu, iş gücü ve üretim potansiyeli var. Kaybolan fabrikalar sadece işsizliği artırmadı, aynı zamanda Van’ın marka değerini ve bölgedeki cazibesini de düşürdü. Deri ve Kundura Fabrikası’nın alternatifi hâlâ yok. Eğer Van yeniden üretimle anılmak istiyorsa, bu fabrikalar kurulmalı. Bunu yapabiliriz, yeter ki kararlı olalım.”
